|
Virtuele economie Ergens op Internet moet een verborgen schat liggen. Niemand weet precies waar, maar hele volksstammen zijn ervan overtuigd: we hebben hem nog niet gevonden, maar straks wel. En als die schat eenmaal bloot komt te liggen, dan worden we er allemaal beter van, want rijk. Denkt men. Zelf begin ik er steeds meer aan te twijfelen of die schat bestaat. Of liever gezegd: kan bestaan. 'Als eenmaal de mogelijkheid bestaat om online betalingen te verrichten, ontstaat er een bloeiende virtuele economie', hoorde ik een politicus afgelopen zondag zeggen in het zoveelste debat over de toekomst van nieuwe media. De andere deelnemers knikten instemmend: zo zal het worden. Het merkwaardige is dat die belofte inmiddels al jaren wordt gepredikt, maar dat ieder initiatief om online betalingen te verrichten al dan niet grandioos mislukt. Het argument om te voorkomen dat het geloof gaat wankelen, is dat het systeem nog niet goed genoeg is, of nog aan kinderziekten lijdt. Dat geldt in feite voor het gehele net en heeft het succes van Internet nooit in de weg gestaan. Het rotsvaste geloof in de economische waarde van het net is weliswaar begrijpelijk, maar niet erg reëel. De geld-economie van de gewone wereld is gebaseerd op schaarste. En dat is nu juist het element dat op het net ontbreekt. Internet kent geen schaarste. Sterker nog: in tegenstelling tot in de gewone wereld zijn schaarse 'goederen' in een digitale omgeving per definitie niet interessant. Een schaarse tekstverwerker bijvoorbeeld is ten dode opgeschreven, omdat niemand de teksten zou kunnen lezen die ermee vervaardigd zijn. Het is juist om die reden dat er op Internet een gratis-economie heerst. Alleen software en informatie die volop beschikbaar zijn, kunnen succesvol zijn. Zo gauw ergens voor moet worden betaald, zijn er te weinig mensen die er gebruik van maken en is het programma niet meer interessant. Hetzelfde geldt voor informatie. De Wall Street Journal was vrij populair op het net totdat de krant geld ging vragen aan wie de artikelen wilde lezen. Weg lezers, want soortgelijke informatie is elders gratis te bekomen. Optimisten, althans op het gebied van zakendoen, denken dat de gratis-economie een verschijnsel van voorbijgaande aard is. Ze gaan daarmee voorbmj aan het feit de gratis-economie een intrinsieke eigenschap van digitale producten is. De digitale wereld ontbeert namelijk de meest essentiële factor van de kapitalistische economie: reproductie. Een digitaal product kan niet gereproduceerd worden. Althans niet in de ouderwetse zin. Het product hoeft immers niet nagemaakt te worden, maar draagt alle benodigde kopieën al in zich mee. De implicatie van die eigenschap kan wellicht het beste worden geïllustreerd aan de hand van een verhaal uit het Nieuwe Testament. In Mattheus 14:13-21 wordt beschreven hoe Jezus vijfduizend mensen voedde met slechts vijf broden en twee vissen. De apostelen deelden het schaarse voedsel uit, maar dankzij een trucje van Jezus raakte het nooit op. Stel nou dat Jezus zo aardig was geweest om iedereen in staat te stellen die truc uit te voeren. Zou er dan ooit een economie zijn ontstaan? Waarschijnlijk niet, want er was geen reden voor. Er zou immers geen schaarste zijn. Internet is als het brood en de vissen: iedereen kan er van proeven zonder dat het ooit opraakt. Zelfs als dit idee wordt afgedaan als luchtfietserij, dan is er nog een ander probleem dat het ontstaan van die veelbelovende 'virtuele economie' in de weg staat. De meeste deskundigen zijn het er wel over eens dat geld alleen maar op het net kan stromen als het gaat om kleine bedragen. Ideaal zou zijn dat u voor een verhaaltje als dit niet meer dan een cent of vijf zou hoeven te betalen. Dertigduizend lezers zijn dan al voldoende om mij en de krant tevreden te stellen. Het antwoord op de vraag waarom dat niet kan, hangt bij uw winkelier aan de kassa als u daar elektronisch wilt betalen: 'Voor bedragen onder de 25 gulden worden extra kosten in rekening gebracht.' De 'virtuele economie' is dan ook virtueler dan haar aanhangers vermoeden.
Francisco van Jole |
|
|