Liefde overwint niet alles. Een groepje studentes reisde recent naar een zonnig land voor een pretvakantie. Zonder dat het de bedoeling was, werd een van hen verliefd op een jongeman die ze ter plekke ontmoette. Het was overduidelijk meer dan een vakantieliefde. De liefde was zo intens, ze lagen elkaar zo goed en de sex was onbeschrijfelijk geweldig. Na een week gedrenkt in romantiek besloten ze te verloven. Aan het slot van de vakantie bracht hij haar naar het vliegveld en gaf haar na een laatste innige omhelzing een juwelendoosje: ,,Maak dit pas open als je thuis bent.`` In de vaste overtuiging dat ze een trouwring had ontvangen klemde de studente het doosje in haar hand en reisde zielsgelukkig af naar huis.
   Eenmaal aangekomen stortte ze het relaas van haar fantastische ervaring over haar ouders uit. Ze had de man van haar leven ontmoet, dat stond vast. Trots toonde ze de juwelendoos en opende die in het bijzijn van haar familie. Er bleek echter geen trouwring in te zitten maar een sleutelhanger in de vorm van een plastic skelet met een grijnzend doodshoofd. Op het briefje dat aan de ring bevestigd was, stond de tekst: ,,Welcome to the world of AIDS``.
   Het angstaanjagende verhaal dat een met het HIV-virus besmet persoon doelbewust zijn ziekte doorgeeft is niet nieuw. Alleen is het in de meeste versies een vrouw die uit is op wraak. In september 1995 zaaide een priester in het Ierse plaatsje Dungarvan paniek met een donderpreek over een wraaklustige vrouw die doelbewust mannen in zijn parochie besmette met Aids. De vrouw zou uit Londen afkomstig zijn, gedurende acht maanden in het plaatsje gewoond hebben en maar liefst tachtig mannen zouden aan haar dodelijke verleidingen ten prooi zijn gevallen, aldus de priester die ook nog eens een gedetailleerd signalement van haar gaf. De preek werd destijds opgepikt door een plaatselijke krant, belandde vervolgens in de - internationale - nieuwsstromen en zorgde voor grote publieke verontwaardiging. Dunvargan werd gebombardeerd tot `Aids-hoofdstad` van Ierland.
  Een half jaar later, op 19 maart, publiceerde The Irish
  Times een artikel waarin werd geconstateerd dat de vrouw hoogstwaarschijnlijk nooit heeft bestaan en dat er geen sprake was van een Aids-epidemie in het gebied. Wel had een vrouw die voldeed aan het signalement dat de priester had gegeven, nogal wat moeilijkheden ondervonden in de sociale sfeer. De priester had niets anders gedaan dan het verspreiden van een al veel oudere urban legend. Hij had er alleen zelf wat omheen verzonnen om het verhaal `echt` te maken, maar dat is dan ok een noodzakelijke ingredient van urban legends.
   Er zijn meer verhalen over soortgelijke `gebeurtenissen` in omloop. Zo is er het verhaal over een prostituee die wilde nachten met mannelijke klanten doorbrengt en ze verlaat terwijl ze slapen. Op de spiegel in de badkamer laat ze haar met lipstick geschreven boodschap achter: Welcome to the world of AIDS. In andere versies gaat het om een vrouw die besmet is geraakt door haar ontrouwe echtgenoot en uit pure wraak op jacht gaat naar andere overspelige mannen om ze
  vervolgens in de val te lokken. Ook zij laat de lipstickboodschap achter maar nu als waarschuwing aan de echtgenotes van haar slachtoffers. En in Australie
   zorgde het - eveneens verzonnen - verhaal over een psychisch gestoorde, rondreizende, vrouw die soortgelijk
  gedrag vertoonde, voor veel onrust.
   De urban legend is inmiddels ook een aantal malen verfilmd, een trefzekere manier om verspreiding van het verzinsel te bevorderen. Zoals de - bekroonde Mexicaanse film Bienvenido uit 1994 over een stel dat hun huwelijksgeluk ten gronde gericht ziet worden door een blonde vamp die hun leven binnendringt en vervolgens met achterlating van de boodschap op de spiegel plots verdwijnt. In de Koreaanse film White Side of the End uit 1996 is de dader wel weer een man en het slachtoffer een succesvolle carrierevrouw.
  In Nederland doen soortgelijke verhalen juist de ronde
  onder prostituees. In de jaren tachtig vertelde een Rotterdamse hoer in het VARA-radio programma De Stand van Zaken over de angst voor klanten die er op uit zijn de ziekte `uit wraak` verder te verspreiden. ,,Als een man duizend gulden biedt voor een wip zonder condoom weet je dat hij besmet is en het door wil geven.``
   Sommigen schrijven de origine van het verhaal toe aan Gaetan Dugas, alias Patient Zero, de Canadese steward die het HIV-virus begin jaren tachtig naar het Amerikaanse continent zou hebben overgebracht. Over Dugas, die overigens niets wist van het bestaan van AIDS en zijn ziekte `homo-kanker` noemde, gaat het verhaal dat ook hij doelbewust partners besmette. Afgezien van het feit of dat verhaal op zich klopt, is de bron zeker veel ouder.
   In kringen van liefhebbers van urban legends, de moderne verzinsels die zich als verbale virussen over de planeet verspreiden, staat het fenomeen van de doelbewuste besmetting bekend als `Aids Mary` vernoemd naar het veel oudere - waar gebeurde - verhaal `Typhoid Mary`.
  Mary Mallon was een Ierse analfabete kokkin die rond de
  laatste eeuwwisseling tientallen, zo niet honderden, mensen in de Verenigde Staten besmette met tyfus. In tien jaar tijd werkte ze in zeven huishoudens. Zelf werd ze nooit ziek maar vertrok spoorslags als de eerste ziekteverschijnselen onder haar werkgevers opdoken. In 1905 werd ze opgepakt en veroordeeld tot drie jaar cel na een medische behandeling geweigerd te hebben. Uiteindelijk werd ze vrijgelaten onder de belofte dat ze nooit meer als kok zou werken, maar al snel nam ze een andere naam aan en zette haar `werk` voort, onder meer in de keuken van een ziekenhuis. In 1915 werd ze opnieuw gearresteerd en tot haar dood, 23 jaar later, opgesloten.
   Of Typhoid Mary echt de absolute bron is voor de moderne variant Aids Mary staat overigens niet vast. In zijn boek Journal of the Plague beschrijft Daniel Defoe dat soortgelijke verhalen in Londen verteld werden tijdens de uitbraak van de pest in 1665. Met pest besmette personen zouden de `natuurlijke neiging` hebben anderen te willen infecteren. Defoe constateert dat die beweringen onzin zijn.
   Tyfus heeft plaats gemaakt voor AIDS en in de stroom van emancipatie wordt de rol van de `slechte vrouw` nu soms vervangen door die van de `slechte man`, doch altijd wordt er een wraakmotief aan toegevoegd. Dat laatst is noodzakelijk voor de moraal die immer hetzelfde blijft: promiscuiteit is levensgevaarlijk. In die zin is het een klassieke urban legend, een modern sprookje dat angst gebruikt om `ongewenst` of risicovol maatschappelijk gedrag te bestrijden. En de angst wordt het beste vergroot door toevoeging van het wraakelement. Het gevaar van de `per ongeluk`-besmetting met
   een dodelijke ziekte wordt op de een of andere manier reeeler als er opzet in het spel is. Het Kwaad kan kennelijk niet zonder menselijk gezicht.
  
Francisco van Jole

Index van Het Rijk der Fabelen