Een zakenman op reis belandt `s avonds in een bar. Terwijl hij aan de toog uitrust van een vermoeiende werkdag in de vreemde stad schuift een onbekende bij hem aan. Er volgt een kort gesprek waarna de onbekende hem een drankje aanbiedt. Dat is het laatste wat de man zich nog weet te herinneren als hij enige uren later ontwaakt uit een diepe slaap. Hij ligt naakt in het bad van een hotelkamer. De kuip is gevuld met ijsblokjes. Nog voor de eerste rilling zich van hem meester kan maken, ziet hij met grote letters een waarschuwing op de muur staan: ,,Beweeg je niet! Bel 06-11.`` Naast het bad staat een bijzettafeltje met daarop een toestel. Nog volkomen versuft grijpt hij de hoorn.
   De telefonist van de alarmcentrale is nauwelijks verbaasd. ,,Ga langzaam en voorzichtig met uw hand naar de onderzijde van uw rug. Voelt u daar misschien een buisje uit uw huid steken?`` De zakenman voelt en bevestigt. Zijn vingertoppen raken het uiteinde van een buisje. Er omheen voelt hij hechtingen. ,,Blijf stil liggen en verroer u niet,`` zegt de telefonist. ,,Hulp is onderweg.``
   Bij de alarmcentrale weten ze dan al wat de man, zoals vele anderen, is overkomen. Zijn nieren zijn `geoogst` door een criminele organisatie die de laatste maanden de grote steden onveilig maakt. Terwijl de man door een slaapmiddel in het drankje van de onbekende buiten bewustzijn was gebracht, heeft een medisch team van de orgaanbende op uiterst professionele wijze beide nieren bij de man verwijderd. Een bruikbare nier is immers, vanwege het permanente tekort aan donors, goud waard op de zwarte markt. Inmiddels is een ambulance uitgerukt. Het personeel weet wat hen te doen staat.
   Dit verhaal circuleerde in de maand januari grootschalig op Internet met als titel `Reizigers opgepast!`. ,,Verdrietig genoeg is het echt waar. Mijn echtgenoot werkt bij de brandweer van Houston en zij hebben bij de alarmcentrale al een paar keer soortgelijke meldingen gekregen,`` schrijft Kathy White in een van de discussiegroepen over reizen. ,,Het moet uiterst serieus genomen worden. De dochter van een vriend van een collega-brandweerman is het ook overkomen.``
   De Amerikaanse stad waar de orgaandiefstal volgens de verhalen plaatsvindt, wisselt nogal eens. Laatst was het New Orleans en de politie van die gemeente zag zich op 30 januari genoodzaakt een officiele verklaring uit te geven: ,,Gedurende het afgelopen half jaar heeft de politie van New Orleans talrijke verzoeken ontvangen van bedrijven en organisaties uit heel de Verenigde Staten om informatie over een goed georganiseerde bende die actief zou zijn in onze stad. De berichten beweren dat deze bende nieren steelt van reizigers die daartoe eerst met een overvloed aan alcohol buiten kennis worden gebracht. Na onderzoek van deze beweringen moeten we concluderen dat deze berichten geen enkele grond hebben. De waarschuwingen die verspreid worden via Internet zijn verzonnen en overtreden mogelijk de wettelijke bepalingen aangaande het verbreiden van foutieve en misleidende informatie.``
   Barbara Mikkelson, die op Internet onderzoek naar de herkomst van dergelijke moderne vertelsels publiceert, trachtte de bron te achterhalen. Het verhaal deed volgens haar al in 1991 de ronde en werd ook gebruikt in een aflevering van de populaire tv-serie `Law and Order` die er prat op gaat gebaseerd te zijn op ware verhalen. Alleen was indertijd het `dit kan iedereen overkomen`-gehalte nog lager. Zo werd de verdoving bijvoorbeeld uitgevoerd door een prostituee die door het slachtoffer was opgepikt. Ook het ijsbad werd later toegevoegd, om het geheel nog wat op te griezelen.
   Het verhaal vindt volgens Mikkeslon vermoedelijk zijn oorsprong in spectaculaire berichten die eind jaren tachtig in de Britse pers verschenen. Een Turk verklaarde tegenover de media dat enkele zakenlieden hem een baan hadden beloofd waarvoor hij eerst een medisch onderzoek moest ondergaan. In een Brits hotel waarvan hij meende dat het een ziekenhuis was, werd hem zijn nier ontfutseld. Later bleek dat de man zelf in een Turkse krant had geadverteerd met het ter beschikking stellen van een orgaan. Rond dezelfde tijd veroorzaakte overigens een soortgelijke affaire in Nederland opschudding. Een bedrijf in het oosten van het land zou handelen in nog niet getransplanteerde organen. Ook dat verhaal bleek later niet te kloppen.
   In mei 1995 meldde persbureau Reuters dat de orgaanhandel in India welig tiert. Maar liefst vierhonderd dorpelingen hadden klachten ingediend bij de politie nadat ze onder valse voorwendselen naar ziekenhuizen waren gelokt en daar van hun nieren werden beroofd.
   Soortgelijke verhalen doen de ronde over het stelen van organen bij Derde Wereld-kinderen. In 1986 meldde de Russische krant Pravda dat orgaantjes van kinderen uit arme landen gestolen werden om het leven van rijke kinderen in de Verenigde Staten te redden. Een jaar later doken de eerste verhalen op over orgaandiefstal bij kinderen in Guatemala. Daarna verplaatsten de vermeende praktijken zich naar landen als Argentinie en Mexico. Er zijn zelfs tv-documentaires over gemaakt, compleet met getuigenissen van slachtoffers. Zo werd in 1993 in Europese landen de documentaire Organ Snatchers vertoond waarin onder meer de lotgevallen werden behandeld van de blinde Pedro Reggi die beweerde dat zijn hoornvlies was gestolen tijdens een behandeling in een psychiatrisch ziekenhuis. Kort na uitzending biechtte zijn halfbroer via de Argentijnse televisie op dat hij het verhaal verzonnen had. Reggi bleek gewoon aan een oogziekte te lijden.
   Volgens officiele organisaties als de Amerikaanse UNOS (United Network for Organ Sharing) is ondanks intensief onderzoek nimmer aangetoond dat orgaandiefstal voorkomt. De organisatie acht het gezien de strenge procedures en complexiteit van de ingreep uitgesloten dat illegaal verkregen organen in landen als de Verenigde Staten getransplanteerd worden. De verhalen baren de donor-organisaties niettemin wel zorgen omdat ze het donorschap associeren met horror-ingredienten. Sommigen gaan zo ver te stellen dat de verhalen mensenlevens kosten omdat ze het tekort aan donaties in stand houden dan wel versterken.
   De waarschuwing die in januari Internet veroverde was ondertekend door Jerry Mayfield uit het Texaanse Austin die zelfs zijn telefoonnummer gaf. Een journalist van de Houston Chronicle belde begin februari en kreeg een antwoordapparaat: ,,Als je belt over dat verhaal op Internet, ik heb het er niet opgezet.`` Helpen doet dat natuurlijk niet echt. De kracht van het moderne vertelsel is dat het appelleert aan een latente angst: het zal je maar overkomen. En angst is vaak sterker dan waarheid.
  
Francisco van Jole

Index van Het Rijk der Fabelen